Çay Yetiştiriciliği

Dünyada ki 4 elementin meydana getirdiği en güzel karışım şüphesiz ki ‘çay’ dır. Çayın keyif veren bitkiler içinde çok önemli ve müstesna bir yeri olduğu için bu yazımızda sizlere çay yetiştiriciliği konusuna değindik . . . İyi Okumalar

Çay Çeşitleri

Çin Çayı

Doğal olarak 1-3 m boyunda ve büyük çalı görünümde bir bitkidir. Çin çayı erken dönemde çok çiçek açar. Aromalı ve kaliteli bir çaydır. Soğuğa, hastalıklara ve kurağa dayanıklıdır. Sürgün döneminde yaprak rengi kırmızımtıraktır.

Hint Çayı

Soğuğa, kurağa ve hastalıklara karşı duyarlıdır. Geç dönemde seyrek çiçek açar. Uygun gelişme ortamında yaş yaprak verimi Çin Çayı’na göre çok daha yüksektir.

Kambodia Çayı

Yaprakları hemen hemen dik durumda, parlak, genç olanları sarımsı yeşil, olgun olanları açık yeşil renktedir. Yapraklar sonbaharda bakır sarısı ve pembemsi kırmızı bir renk alır. Yaprak büyüklüğü Hint ve Çin çayı arasındadır. Diğer iki familyaya göre çay kalitesi daha düşüktür. Verimi az olup, fazla kullanılmaz.

Bugün dünyada yetiştirilen çaylar, bu üç varyetenin melezlenmeleri sonucu elde edilmiştir.

Kullanım Yerleri ve Ekonomik Önemi

Çay, bütün dünya da keyif bitkisi olarak kullanılan bitkidir. Avrupa’da tarımı yapılmaz. Tohumunda %23 yağ bulunup, yağın kalitesi yüksektir. Yağı alındıktan sonra geriye kalan küspesinde yaklaşık %14 saponin bulunur. Bu nedenle küspe acıdır. Küspenin hayvan yemi olarak değerlendirilmesi için saponin maddesinin ayrılması gerekir. Saponin alınmış küspe ise %18 protein içeren değerli bir hayvan yemidir.

Bitkisel Özellikleri

Kök

Çay kuvvetli kazık köke sahiptir. Kazık kökler etrafında yan kökler oluşur. Gelişmenin 2. Ve 3. Yılında saçak kökler üzerinde havanın azotunu bitkiye veren birtakım mantarlar gelişerek bitki ile ortak yaşamaya başlar. Bu mantarların kendileri de bitki besin maddelerinden yararlanırlar. Bu durum ortak (simbiotik) yaşama tipik bir örnektir. Çay köklerinde önemli ölçüde nişasta depolanır.

Gövde

Çay bitkisi budanmadığı taktirde, yüksek boylu ağaçlar meydana getirir. Yapılan budama vejetatif gelişme hızlandırarak fazla sürgün elde edilir. Dallanma yeteneği oldukça yüksektir. Balık yapraklarının altında 5-6 yaprak meydana gelebilir. Gövde ve dallarda fazla sayıda göz bulunur.

Sürgün verme, tropik kuşakta sürekli iken, ülkemiz şartlarında periyodiktir. Ülkemizde genelde 3 sürgün dönemi vardır. Ancak ekstrem durumlarda 4. Bir sürgün dönemi de görülebilir.

• Sürgün dönemi mayıs ayında, ürünün %30’unu oluşturur.
• Sürgün dönemi haziran ve temmuz aylarında gerçekleşir.1-1,5 ay sürer ve daha sonra dinlenmeye girer.
• Sürgün dönemi ise, eylül-ekim aylarında olup, bundan sonra kış dinlenmesi başlar.

 

Yaprak

Çay bitkisinin esas ürünü yapraklar oluşturur. Yaprak dizilişi2/5’tir. Bir çay bitkisinde birbirinden farklı 3 yaprak bulunur.

• Normal Yapraklar (Ürünü Oluşturan Yapraklar)
• Karaphy (İlk Yapraklar)
• Balık Yapraklar

Bitki bir sürgün döneminde 1 tomurcuk, 3-4 normal yaprak, 1-2 balık yaprak oluşturur. Ve dinlenmeye girerler.

Balık yaprak altında vejetatif gözler bulunur. Balık Yaprak’a çok sayıda göz ihtiva ettiği için Doğurgan Yaprak da denir. BU nedenle hasadın Balık Yaprak üzerinde yapılması gerekir.

Bir sürgün döneminde hasat erkene alınırsa tomurcuk köre kaçar. Bu nedenler hasat döneminin iyi ayarlanması gerekir. Ülkemiz koşullarında hasat işleminin 1. Sürgün döneminde 7 günde, 2. Sürgün döneminde 9 günde, 3. Sürgün döneminde 9-11 günde ve 4. Sürgün döneminde 9-13 günde bir yapılması uygundur.

Çiçek

Hasat süresinden sonra çiçek açar. Bitkide çiçekler yaprak koltuklarının altındaki gözlerden gelişir.

Tohum

Olgunlaşan bitkide meyvelerin açılmasıyla kahverengi tohumları ortaya çıkar. Çay bitkisinde çiçeklenmeden tohum oluşumuna geçen süre uzundur. Bitkide bu olay eylül ayında başlayıp ertesi yıl eylül-ekim ayına kadar devam eder. Çay bitkisi yüksekliğe göre hasat edilir.

• Deniz seviyesi
• Deniz seviyesi-1000 m arası
• 1000 m’den yüksek yerler

Yükseklik arttıkça çayın kalitesi artar. Çünkü çiçek tomurcuğu sürgün aktivitesinin yavaşladığı bir döneminde meydana gelir

Ekolojik İstekleri

İklim

Çay yetiştiriciliği yapılan alanlarda sıcaklıklığın 0 ^oC’nin altına düşmemesi gerekir. -5 ^oC sürgünler zarar görmeye başlar. -15 ^oC ’de bitki tamamen donar. Çay yetiştiriciliği için yıllık ortalama sıcaklığın 14 ^oC’nin altına düşmemesi gerekir. 40 ^oC’nin üzerinde yapraklarda yanma görülür.

Yağışın ince taneler halinde sürekli düşmesi, hemen ardından güneşin çıkması ve sonra aynı şekilde yağması gerekir.

Çay tarımında bölgede nemin %80-90’nın altına düşmemesi gerekir.

Toprak

Çay yetiştiriciliği yapılan topraklar derin (6 m), geçirgen ve pH’sı 4,5-6 arasında olmalıdır. Çay besin maddeleri ve özellikle de N bakımından zengin topraklarda iyi gelişir. Çay, topraktaki kirece karşı da duyarlı bir bitkidir.

Hasat

Hasat, 2,5 yaprak üzerinden yapılır. Her sürgünde daha fazla yaprak üzerinden hasat yapılırsa, kalite düşmektedir. Hasat, balık yaprak üzerinden yapılır. Çünkü balık yaprakların koltuklarında bir sürgün döneminde yeni sürgünleri verecek olan gözler bulunur. Hasat, bir tepe tomurcuğunun 0,5 yaprak olduğu kabul edilir. Her ne kadar ülkemizde hasat elle yapılsa da dünya da makineli hasat da yapılmaktadır.

Çay Üretim Safhaları

Soldurma Safhası

Bu safhada çay yapraklarında bulunan nemin %60’a indirilmesi sağlanır.

Kıvırma Safhası

Yapraklar 30 dakika kadar kıvırma makinelerinde kalır. Çay yapraklarının usaresi çıkar. Çay, kendine has siyah rengini, çıkan bu usarenin yapraklara bulaşması ve fermantasyonu sonucu alır.

Fermantasyon Safhası

Bu safha, oksitlenme olayının gerçekleştiği safhadır. Çıkan usare ortamda bulunan bol miktardaki oksijen ile birleşir. Fermantasyon süresinin uzaması rengin normal olmasını sağlayacak ancak elde edilecek, çayın kalitesi düşecektir. Sürenin kısalması sonucu ise daha az renk oluşacak, fakat çayın kalitesi artacaktır.

Kurutma (Fırınlama) Safhası

Fermantasyondan çıkan çaylar nem kapsamları %3’e düşünceye kadar kurutulur. Fazla sıcaklık kalitenin düşmesine yol açar.

Dereceleme Safhası

Bu safhada kurutulan çaylar iriliklerine göre eleklerden geçilerek derecelerine ayrılır.

Muhafaza ve ambalaj Safhası

Çaylar uygun şartlarda muhafaza edilip, usulünce uygun bir şekilde ambalajlanmaktadır.

İnsan Sağlığı Yönünden Çayın Değeri

Çay aşırıya kaçılmadan içildiği taktirde, sinirleri uyarmakta, mide tembelliğini gidermekte, idrar söktürmekte, ishali kesmekte ve damar kireçlenmesini önlemektedir. Çay, damar sertliği, kalp yetmezliği, kan kanseri, guatr, nefrit, kolera ve bağırsak hastalıklarına karşı koruyucu ve tedavi edici özellik gösterir.

Devamlı çay içenlerde Teizm denilen bir bağımlılık oluşur. Aşırı içilmesi sonucunda sinir bozukluğu, baş ağrısı, sıkıntı, mide bulantısı, el titremesi ve uykusuzluğa sebep olur.

Önerilen Makale ; Kahve Bitkisi